[pdf version available here]

ဦးကုိနီသုိ႔ တစ္သီးပုဂၢလ ဂုဏ္ျပဳတမ္းခ်င္း

မလီဆာ ခေရာက္ခ်္ (Melissa Crouch)၊ ဧည့္ေဆာင္းပါးရွင္၊ ဇန္နဝါရီလ ၃၁ရက္၊ ၂၀၁၇ခုနွစ္
တနဂၤေႏြေန႔က ထင္ရွားသည့္ မြတ္စလင္မ္ ေရွ႕ေနတစ္ဦးျဖစ္ၿပီး ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၏ ဥပေဒအၾကံေပး ဦးကုိနီသည္ လုပ္ၾကံမႈလုိ႔ ယူဆရတဲ့ သတ္ျဖတ္မႈနဲ႔ အေသပစ္သတ္ျခင္း ခံခဲ့ရသည္။ မလီဆာ ခေရာက္ခ်္ (Melissa Crouch)က သူ႔ဘဝ တစ္ေစ့တစ္ေစာင္းနဲ႔ ျမန္မာနုိင္ငံရဲ့ အသိစိတ္ရွိေသာ ဥပေဒေရးရာ အသံတစ္ခု၏ အေမြအႏွစ္အေၾကာင္း ထင္ဟပ္တင္ျပထားပါသည္။
ဤရက္သတၱပတ္အတြင္း ျမန္မာနုိင္ငံမွာ ရွိတဲ့ လူေတြဟာ ျဖစ္လာေတာ့မယ့္ တုိင္းျပည္အမ်ိဳးအစားကုိ မ်က္ေမွာက္ျပဳ ထိပ္တုိက္ေတြ႔ဖုိ႔ တြန္းအားေပးခံၾကရပါၿပီ။ ၂၀၁၇ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီလ ၂၉မွာ ထင္ရွားတဲ့ ေရွ႕ေနတစ္ဦးျဖစ္ၿပီး၊ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ့ ဥပေဒအၾကံေပးလည္းျဖစ္တဲ့ ဦးကုိနီဟာ ရန္ကုန္ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ ေလဆိပ္မွာ ဝမ္းနည္းေၾကကြဲဖြယ္ရာ လုပ္ၾကံ သတ္ျဖတ္ခံခဲ့ရပါတယ္။ ဦးကုိနီဟာ ျပန္ၾကားေရးဝန္ၾကီး ဦးေဖျမင့္နဲ႔အတူ အင္ဒိုနီးရွားနုိင္ငံ ခရီးကေန ျပန္လာခဲ့တာပါ။ ဦးကုိနီဟာ ဥပေဒျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးကုိ ရပ္ခံလႈံ႔ေဆာ္ရာမွာ ပြင္းပြင္းလင္းလင္း ေျပာတတ္ၿပီး၊ ဗုဒၶဘာသာ အမ်ားစုေနထုိင္ရာ ျမန္မာနုိင္ငံက လူသိမ်ားတဲ့ မြတ္စ္လင္မ္တစ္ဦးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။
သူအခ်ိန္မတန္ခင္ ေသခဲ့ရတာဟာ တုိင္းျပည္အတြက္ေတာ့ ေျပာျပလုိ႔ မရေလာက္တဲ့ ဆုံးရႈံးမႈတစ္ခု ျဖစ္ပါပဲ။
ကိုနီကုိ ၁၉၅၃ခုႏွစ္မွာ စစ္ကုိင္းတုိင္း ကသာျမိဳ႕အနီးအနားမွာ ေမြးဖြားခဲ့ၿပီး၊ အိႏၵိယကလာတဲ့ မြတ္စလင္မ္ အေဖနဲ႔ ဗမာမိခင္တုိ႔ရဲ့ သားျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုျဖစ္ရပ္မ်ိဳးက အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက သိပ္မရွားပါဘူး။ ၁၉၀၀ျပည္လြန္ အေစာပိုင္းႏွစ္ေတြမွာ ျဗိတိသွ်လက္ေအာက္ခံ အိႏၵိယ စစ္တပ္ အလုပ္နဲ႔ သူ႔အေဖ ဗမာျပည္ေရာက္လာခဲ့တယ္။ အဲဒီကာလေတြတုန္းက ဗမာျပည္ဟာ ျဗိတိသွ်ရဲ့ ကုိလုိနီ အင္ပါယာရဲ့ အစိတ္အပုိင္းအျဖစ္ မွတ္ယူၾကတယ္။ သူ႔အေမဟာ မြတ္စလင္မ္ ဖခင္တစ္ဦးနဲ႔ ဗုဒၶဘာသာ မိခင္တုိ႔ရဲ့ သမီးျဖစ္ေပမယ့္လည္း သူမကိုယ္တုိင္ကေတာ့ ဗမာ ဗုဒၶဘာသာ အမ်ိဳးသမီးပါ။
သူၾကီးျပင္းခဲ့တဲ့ ျမိဳ႕ေလးက အိမ္ေထာင္စု ၁၈၀ေလာက္ ဒါမွမဟုတ္ လူဦးေရ ၁၀၀၀ေလာက္သာ ရွိတဲ့ မြတ္စလင္မ္ အသုိက္အဝန္းငယ္ေလးကုိ ဦးကုိနီ သတိရေနေသးတယ္။ ကသာမွာ ေက်ာင္းကုိ ဆုံးခန္းတုိင္ေအာင္ တက္ေရာက္ခဲ့ၿပီး၊ ၁၉၇၀ ျပည္လြန္ အေစာပိုင္းႏွစ္ေတြမွာ တကၠသုိလ္ဝင္တန္း ေအာင္ျမင္ခဲ့ပါတယ္။
ေရွ႕ေနတစ္ေယာက္လုပ္ဖုိ႔ ဘာလုိ႔မ်ား ဆုံးျဖတ္ခဲ့တာလဲလုိ႔ ကြ်န္မက သူ႔ကုိေမးေတာ့၊ သူျပန္ေျဖတာက သူက အျငင္းသန္တဲ့အတြက္ ေရွ႕ေနလုပ္စားပါလားလု႔ိ ေျပာခဲ့တယ္တဲ့။ သူ႔ရဲ့ ထက္ျမက္တဲ့ စကားေျပာစြမ္းရည္ဟာ သူ ခပ္ငယ္ငယ္ကတည္းက အတိအက်ကုိ ဖြံ႔ျဖိဳးေနခဲ့တာပါ။ သူအမွတ္ရေနတတ္တဲ့ တကယ့္ လူၾကီးလူေကာင္းတစ္ဦး ၿပီးေတာ့ ျမိဳ႕မွာ လူရုိေသ ရွင္ရိုေသ ဘဝရခဲ့တဲ့ ေရွ႕ေနတစ္ဦးကုိလည္း သူ ကသာမွာ ဆုံခဲ့ေသးတယ္။ အဲဒီ ပုဂၢိဳလ္ေၾကာင့္ရယ္၊ ၿပီးေတာ့ သူ႔အေမရဲ့ အားေပးမႈေတြေၾကာင့္ သူ ဥပေဒပညာကုိ သင္ယူဆည္းပူးဖုိ႔ သူ စိတ္ဝင္စားခဲ့တယ္။
၁၉၇၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္ အေစာပိုင္းမွာ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ တက္ေရာက္ခဲ့တယ္။ ေက်ာင္းသားေတြအတြက္ တကၠသုိလ္ဝင္းထဲက အေဆာင္တစ္ခုျဖစ္တဲ့ အင္းဝေဆာင္မွာ သူေနၿပီး ေက်ာင္းတက္ခဲ့တယ္။ ေလးႏွစ္တက္ရတဲ့ ဘီေအဘြဲ႔ရခဲ့ၿပီး၊ တစ္ႏွစ္တက္ရတဲ့ ဥပေဒ သင္တန္း(LLB)ကုိ ဆက္လက္ သင္ယူခဲ့တယ္။ ဒီလုိ သင္ယူမႈက အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက ဥပေဒပညာ သင္ယူခ်င္သူေတြ သြားရတဲ့ လမ္းေၾကာင္းတစ္ခုပါ။ ဘီေအတန္းမွာတုန္းက ေက်ာင္းသား အေယာက္ ၁၈၀ေလာက္ ရွိတဲ့အထဲမွာမွ ၅၀-၆၀ေလာက္က မိန္းကေလးေတြ။ သူႏွစ္ျခိဳက္တဲ့ ဘာသာရပ္က တရားမ ဥပေဒနဲ႔ သက္ေသခံ ဥပေဒတုိ႔ပါပဲ။ ဦးတင္အုန္းကေတာ့ သူသေဘာက်တဲ့ ပါေမာကၡ၊ ဥပေဒဌာန ဌာနမွဴး။
အားက်ေလးစားခဲ့တဲ့ သတ္သတ္မွတ္မွတ္ ပါေမာကၡတစ္ေယာက္ေယာက္မ်ား ရွိခဲ့သလားလုိ႔ ေမးၾကည့္ေတာ့၊ ဆရာႏွစ္မ်ိဳးႏွစ္စားအေၾကာင္း သူျပန္ေျပာင္း ေျပာျပခဲ့ေသးတယ္။ အဲဒီ ဆရာေတြဟာ အျမဲတမ္း အခ်ိန္ျပည့္ ဝန္ထမ္းေတြျဖစ္ၿပီး၊ အမ်ားစုက အမ်ိဳးသမီးေတြ။ ေက်ာင္းသားေတြက ဒီဆရာမေတြရဲ့ ျမႈပ္ႏွံမႈနဲ႔ ေက်ာင္းသားေတြအေပၚ မေမာစတမ္း တာဝန္ေက်မႈေတြေၾကာင့္ ေက်ာင္းသားေတြက ေလးစားျမတ္နုိးရတဲ့ ဆရာမေတြ။ တျခား ကထိကအမ်ိဳးအစားေတြကေတာ့ အခ်ိန္ပိုင္းေတြ ျဖစ္ၿပီးေတာ့၊ အဲဒီထဲမွာ နာမည္ေက်ာ္ ေရွ႕ေနၾကီးေတြ၊ ပင္စင္စား တရားသူၾကီးေတြ ဒါမွမဟုတ္ ေက်ာင္းသားေတြကို ပုိ႔ခ်ေပးဖုိ႔ အခ်ိန္ေပးတဲ့ ေရွ႕ေနခ်ဳပ္ရုံးက အျငိမ္းစား အရာရွိၾကီးေတြပါ။
ဆုိရွယ္လစ္ အစုိးရက ၁၉၇၄ အေျခခံဥပေဒကုိ စက်င့္သုံးေတာ့ ဦးကုိနီက စတုတၳႏွစ္ေက်ာင္းသား။ ဆုိရွယ္လစ္ အေျခခံဥပေဒမူၾကမ္းကုိ အတည္ျပဳဖုိ႔ ၁၉၇၂ ျပည္သူ႔ဆႏၵခံယူပြဲကုိ သူျပန္မွတ္မိေနေသးတယ္။ သူမွတ္မိသေလာက္ေတာ့၊ ေက်ာင္းသားအမ်ားစုက ပါလီမန္ ဒီမုိကေရစီ စနစ္ကေန၊ တစ္ပါတီစနစ္၊ လႊတ္ေတာ္တစ္ရပ္စနစ္နဲ႔ ဆုိရွယ္လစ္ စစ္တပ္အုပ္စုိးတဲ့ နုိင္ငံဆီ ေျပာင္းသြားေစမယ့္ ဒီအေျခခံဥပေဒ မူၾကမ္းၾကီးကုိ ဆန္႔က်င္ ကန္႔ကြက္ခဲ့ၾကတယ္။ ကန္႔ကြက္မဲ အတြက္ အမဲေရာင္ပုံး၊ ေထာက္ခံမဲအတြက္ အျဖဴေရာင္ပုံးေတြပါတဲ့ မဲရုံေတြကုိ မဲေပးတဲ့ေန႔မွာ ေက်ာင္းဝင္းတစ္ဝိုက္မွာ ေဆာက္ထားတာကုိ သူမွတ္မိေနတယ္။ ေက်ာင္းသားေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက သူတုိ႔ရဲ့ မဲေတြကုိ အမည္းေရာင္ပုံးထဲ ထည့္ခဲ့ၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း ညေနခင္းက်ေတာ့ ေက်ာင္းသားအမ်ားစုဟာ ၁၉၇၄ အေျခခံဥပေဒကုိ ေထာက္ခံမဲေပးခဲ့ၾကတယ္လုိ႔ ဆုိရွယ္လစ္ အစုိးရက ေၾကညာခဲ့တယ္။ အဲဒါကေတာ့ ေျဗာင္အမွားၾကီးဗ်လုိ႔ သူေျပာျပခဲ့တယ္။
ဘြဲ႔ရၿပီးေတာ့ သူဘာလုပ္ရမလဲလုိ႔ စဥ္းစားေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ၊ တကၠသိုလ္ ဆရာတစ္ေယာက္က တကၠသုိလ္က ကထိက တစ္ျဖစ္လဲ နာမည္ေက်ာ္ ရာဇဝတ္မႈလုိက္ ေရွ႕ေနၾကီး ဦးကုိယုဆီမွာ လုပ္ဖုိ႔ အၾကံျပဳခဲ့တယ္။ ၁၉၇၀ျပည့္လြန္ ေနာက္ပုိင္းႏွစ္ေတြမွာ သူအဲဒါပဲ လုပ္ေနခဲ့တယ္။ သူ႔အေပၚမွာ ရွိတဲ့ ဦးကုိယုရဲ့ ၾသဇာၾကီးတဲ့ လႊမ္းမုိးမႈကုိ အမွတ္ရေနတယ္။ ဦးကုိယုဆီက သူသင္ယူခဲ့တာ နွစ္ခုကေတာ့ စာဘယ္လုိ သင္ရသလဲနဲ႔ ေရွ႕ေနေကာင္းတစ္ေယာက္ ျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လုိ လုပ္ရသလဲ ဆုိတာပါ။
သူ႔ရဲ့ အလုပ္သင္ဆရာ ဦးကုိယုက ၁၉၈၈ခုႏွစ္ ဒီမုိကေရစီ အုံၾကြမႈၾကီးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဘားေကာင္စီရဲ့ ေၾကညာခ်က္ကုိ ေရးသားခဲ့သူျဖစ္သလုိ၊ အမ်ိဳးသားဒီမုိကေရစီ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္ရဲ့ ဗဟုိ အလုပ္အမႈေဆာင္ အဖြဲ႔ရဲ့ အဖြဲ႔ဝင္ တစ္ေယာက္လည္း ျဖစ္ခဲ့ပါေသးတယ္။ ဦးကုိနီရဲ့ နုိင္ငံေရး အေတြးအျမင္ေတြအေပၚ ဦးကုိယုရဲ့ စံနမူနာေတြက ဘယ္ေလာက္မ်ား လႊမ္းမုိးခဲ့သလဲလုိ႔ ကြ်န္မ ဘယ္ေတာ့မွ မေမးခဲ့ပါဘူး။ ဦးကုိနီ အထက္တန္းေရွ႕ေနျဖစ္လာၿပီး၊ ၁၉၇၈ခုႏွစ္မွာ ရန္ကုန္ေရွ႕ေနအသင္းမွာ အဖြဲ႔ဝင္တစ္ဦး ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ အဲဒီကာလအေတာအတြင္းမွာ ဦးကုိနီက ရန္ကုန္ အေဝးသင္တကၠသုိလ္မွာ ဆရာတစ္ဦးအျဖစ္လည္း လုပ္ခဲ့ပါေသးတယ္။ ဦးေမာင္ေမာင္ေအးတုိ႔လုိ ဝါရင့္ ေရွ႕ေနၾကီးေတြဆီက အနီးကပ္ သင္ယူခဲ့တာေတြကို သူမွတ္မိေနတယ္။
၁၉၈၈မတုိင္ခင္မွာ၊ သူ ဦးကုိယုဆီက ေျပာင္းၿပီးေတာ့ သူ႔ကုိယ္ပုိင္ ရုံးခန္းက်ဥ္းေလး ဖြင့္ခဲ့တယ္။ သူအဓိက အာရုံစုိက္ လုပ္ခဲ့တာကေတာ့ တရားမ ဥပေဒပါ။ ၁၉၉၄မွာ၊ ေရွ႕ေန (၇)ေယာက္နဲ႔ Laurel Law Firmကို တည္ေထာင္ခဲ့တယ္။ သူက အရမ္းကုိ လူသိမ်ား ေက်ာ္ၾကားတဲ့ တရားလႊတ္ေတာ္ ေရွ႕ေန (အၾကီးတန္းေရွ႕ေန)၊ အလုပ္သင္ဆရာ ျဖစ္လာေတာ့မွာပါ။ ၂၀၁၄ခုႏွစ္မွာ သူၾကီးၾကပ္ခဲ့တဲ့ အလုပ္သင္ေရွ႕ေန ၁၀၀ေက်ာ္သြားၿပီလုိ႔ ကြ်န္မကုိ ေျပာျပခဲ့တယ္။
ျမန္မာ စစ္တပ္ရဲ့ ရက္ရက္စက္စက္ ေခ်မႈန္းခံခဲ့ရတဲ့ ဒီမုိကေရစီ အုံၾကြမႈၾကီးျဖစ္ခဲ့တဲ့ ၁၉၈၈ အေၾကာင္း ကြ်န္မတုိ႔ အနည္းအက်ဥ္းပဲ ေျပာျဖစ္ခဲ့တယ္။ ေနာက္ပုိင္းမွာ စစ္အစုိးရရဲ့ ပိတ္ပင္တာ ခံခဲ့ရတဲ့ နုိင္ငံေရးပါတီတစ္ခုမွာ အဲဒီအခ်ိန္က သူပါဝင္ခဲ့တာေတြကုိေတာ့ ကြ်န္မကုိ တစ္ခါက ေျပာျပခဲ့တယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ကေလးငယ္ေတြရွိေနခဲ့ၿပီးေတာ့ ဖခင္တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ စီးပြားရွာဖုိ႔၊ မိသားစုကုိ ေစာင့္ေရွာက္ဖုိ႔ တာဝန္ရွိတယ္လုိ႔ ခံစားခဲ့တဲ့အေၾကာင္း ေျပာျပဖူးတယ္။
ဦးကုိနီဟာ မီဒီယာေပၚမွာ ဥပေဒေရးရာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး သုံးသပ္ေျပာၾကားသူ ျဖစ္ခဲ့ၿပီး၊ ေရွ႕ေနငယ္ေလးေတြကေနစၿပီး၊ လႊတ္ေတာ္ အမတ္ၾကီးေတြအထိ မတူတဲ့ ပရိသတ္ေတြကုိ ပုိ႔ခ်ခဲ့တယ္။ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ျပင္ဆင္ေျပာင္းလဲေရးအတြက္ လိုအပ္ခ်က္ကေန စၿပီးေတာ့၊ ျငိမ္းခ်မ္းစြာ ဆႏၵျပပုိင္ခြင့္၊ ျပႆနာၾကီးလွတဲ့ အမုန္းစကား ျပႆနာေတြအထိ ဥပေဒ ကိစၥျပႆနာေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေျပာတတ္သူ တစ္ေယာက္ပါ။ အစုိးရ အဆုိျပဳတဲ့ ဟုိတယ္တစ္ခုအျဖစ္ ေျပာင္းလဲသြားမယ္လုိ႔ ေကာလဟလ ထြက္ေနတဲ့ ဟုိက္ကုတ္ (High Court)အေဆာက္အဦးနဲ႔ ပုလိပ္ ေကာ္မရွင္နာ ရုံးတုိ႔ကုိ ေရာင္းခ်ျခင္းကုိ ဆန္႔က်င္ကန္႔ကြက္ဖုိ႔ ဆႏၵျပခဲ့ၾကတဲ့ ေရွ႕ေနေတြနဲ႔လည္း ပူးေပါင္းပါဝင္ခဲ့တယ္။
ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ သမၼတမျဖစ္ေအာင္ တားျမစ္ထားတယ္လို႔ မွတ္ယူၾကတဲ့ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၅၉(စ)ကုိ လႊတ္ေတာ္က ဆုိင္းငံ့ထားနုိင္တယ္ဆုိတဲ့ အျမင္ရွိခဲ့သူပါ။ ၁၉၄၇ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒရဲ့ ျပဌာန္းခ်က္ တစ္ရပ္ကုိ ဆုိင္းငံ့ထားခဲ့ဖူးတဲ့ ၁၉၅၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္ေတြကေန ရွိခဲ့တဲ့ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒဆုိင္ရာ ျပႆနာေတြအေပၚ သူ႔ရဲ့ နက္နက္ရႈိင္းရႈိင္း နားလည္မႈကုိ ျပသမႈ တစ္ခုပါ။
ဒါေပမယ့္လည္း သူဟာ မြတ္စလင္မ္ တစ္ေယာက္ျဖစ္တယ္ဆုိတဲ့ အခ်က္ကေနေတာ့ သူမလြတ္ေျမာက္နုိင္ခဲ့ပါဘူး။ ၂၀၁၂ခုနွစ္ကေန စၿပီးေတာ့ မြတ္စလင္မ္ မုန္းတီးေရး အၾကမ္းဖက္မႈေတြက ရခုိင္ျပည္နယ္ကေန ျမန္မာနုိင္ငံရဲ့ အဓိက ျမိဳ႕ၾကီးေတြဆီ ကူးစက္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒီထက္ပုိတဲ့ မြတ္စလင္မ္ မုန္းတီးစိတ္ေတြကုိ လႈံ႔ေဆာ္တဲ့ ရက္ဒီကယ္ ဗုဒၶဘာသာ လႈပ္ရွားမႈ အသစ္တစ္ရပ္ ေပၚထြန္းလာခဲ့တယ္။ ဒီေနာက္ခံအေျခအေနမွာ ျမန္မာနုိင္ငံက ဦးကုိနီ အပါအဝင္ မ်ားစြာေသာ မြတ္စလင္မ္ေတြအတြက္ တစ္စထက္တစ္စ ခက္ခဲလာၿပီး၊ နုိင္ငံေရးမႈိင္းတုိက္ခံခဲ့ရတာပါ။
၂၀၁၄ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလမွာ ဘုန္းၾကီးေတြက ဦးကုိနီနဲ႔ တျခား မြတ္စလင္မ္တစ္ေယာက္ကုိ ေဟာေျပာခြင့္ မျပဳသင့္ဘူးလုိ႔ ေတာင္းဆုိခဲ့ၿပီးေနာက္မွာ ေျမာက္ဥကၠလာပ ျမိဳ႕နယ္က အမ်ိဳးသားဒီမုိကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ စာေပေဟာေျပာပြဲတစ္ခုမွာ ဦးကုိနီ မေဟာေျပာဖုိ႔ ပိတ္ပင္ခံခဲ့ရပါတယ္။
၂၀၁၅ခုႏွစ္အတြင္း ျမန္မာနုိင္ငံရဲ့ သမုိင္းဝင္ ေရြးေကာက္ပြဲ မတုိင္ခင္ ကာလေတြမွာ မြတ္စလင္မ္ အသုိက္အဝန္း အထူးသျဖင့္ ရခုိင္ျပည္နယ္က ရုိဟင္ဂ်ာေတြအတြက္ ပုိဆုိးတဲ့ အေျခအေနေတြဆီ ေျပာင္းလဲလာခဲ့တယ္။ အျဖဴေရာင္ကဒ္ ကုိင္သူေတြ(ယာယီမွတ္ပုံတင္ကတ္ ကုိင္သူေတြ)က ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ဝင္အေရြးခံဖုိ႔ေရာ၊ မဲေပးျခင္းကေနေရာ ပိတ္ပင္ခံရတယ္။ အျဖဴေရာင္ ယာယီကဒ္ ကိုင္သူေတြကုိ ၁၉၉၀ ေရြးေကာက္ပြဲနဲ႔ ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲေတြမွာ မဲေပးခြင့္၊ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ဝင္ျပိဳင္ခြင့္ ျပဳခဲ့ဖူးတဲ့အတြက္ နုိင္ငံေရး လက္ေတြ႔က်င့္သုံးမႈ အမူအက်င့္ေတြနဲ႔ ဆန္႔က်င္ေနခဲ့တယ္။ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒဆုိင္ရာ ခုံရုံးရဲ့ ဒီကိစၥအေပၚ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ကုိ ဦးကုိနီက ေဝဖန္ခဲ့တယ္။
ဒါေတြအျပင္ မြတ္စလင္မ္ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ကိုမွ် အမတ္ေလာင္းအျဖစ္ မတင္သြင္းဖုိ႔နဲ႔ ပါတီ ဗဟုိအလုပ္အမႈေဆာင္အဖြဲ႔ထဲမွာ မြတ္စလင္မ္ တစ္ဦးတစ္ေယာက္မွ် မခန္႔အပ္ဖုိ႔ ပါတီက ဆုံးျဖတ္ခဲ့တယ္လုိ႔ သူရႈျမင္ခဲ့တဲ့အေပၚမွာ အမ်ိဳးသားဒီမုိကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ကုိ ျပတ္ျပတ္သားသား ေဝဖန္ခဲ့ေသးတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက ဒီကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး သူေျပာတုန္းက ျဖစ္ခဲ့တဲ့ နက္နက္ရႈိင္းရႈိင္း စိတ္ပ်က္ ေဒါသထြက္ရမႈေတြကုိ သူအမွတ္ရေနတယ္။ ရက္ဒီကယ္ ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းၾကီးေတြရဲ့ ျခိမ္းေျခာက္တဲ့ နည္းဗ်ဴဟာ စနက္ေၾကာင့္ ျဖစ္ခဲ့ရတာဆုိတာကုိ သူနည္းနည္းမွ သံသယမရွိခဲ့ဘူး။
နုိင္ငံတကာ မီဒီယာေတြက သူ႔ကုိ ‘မြတ္စလင္မ္ ေရွ႕ေန’တစ္ေယာက္အျဖစ္၊ အမ်ိဳးသား ဒီမုိကေရစီ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္ရဲ့ ဥပေဒအၾကံေပးတစ္ေယာက္အျဖစ္ သတ္မွတ္ ေခၚေဝၚေနၾကေပမယ့္၊ ဒီထက္အမ်ားၾကီးပုိတဲ့ အရာေတြနဲ႔ သူ႔ကုိ အမွတ္ရေနဖုိ႔လုိတယ္။ သူ႔ကုိယ္သူ လြတ္လပ္အမွီခုိကင္းသူ အျဖစ္ ရႈျမင္တာကုိ အထူးျပဳေျပာတတ္တာကုိ ကြ်န္မ ခဏခဏ သတိရေနတယ္။ အမ်ိဳးသား ဒီမုိကေရစီ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္ဟာ သိပ္မၾကာခင္ ႏွစ္ေတြထဲမွာ ရက္ဒီကယ္ ဗုဒၶဘာသာ အဖြဲ႔ေတြရဲ့ ဖိအားေအာက္ မလႈပ္ႏိုင္ေအာင္ ျဖစ္လာတဲ့အခါမွာ သူ႔ရဲ့ အမွီခုိကင္းလြတ္လပ္မႈအေၾကာင္းကုိ ပုိပိုၿပီး အာရုံစုိက္ အေလးနက္ထားလာတယ္။
ဦးကုိနီဟာ ၂၀၁၃ခုႏွစ္ကေန အခုခ်ိန္ထိ လုပ္လာတဲ့ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒဝါဒနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ Australia-Myanmar Constitutional Democracy Projectရဲ့ အခမ္းအနားကုိ ပုံမွန္တက္ေရာက္သူ တစ္ေယာက္ပါ။ တကယ္ေတာ့ ဒီစီမံကိန္းအတြင္း သင္ယူမႈက တစ္လမ္းသြားမဟုတ္ဘဲ အျပန္အလွန္ သင္ယူၾကျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ သူကြ်န္မတုိ႔အတြက္ ေပးခဲ့တဲ့ အခ်ိန္ေတြအတြက္ ေလးေလးနက္နက္ကုိ သူ႔ကုိ ေက်းဇူးေၾကြးတင္ေနပါတယ္။ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒဝါဒနည္းက် ဒီမုိကေရစီနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ကြ်န္မတို႔ရဲ့ အလုပ္ရုံေဆြးေႏြးပြဲေတြမွာ သူ႔ရဲ့ တတ္ေျမာက္ကြ်မ္းက်င္မႈက တုိင္းတာလုိ႔ မရေလာက္ေအာင္ အေထာက္အပံ့ ျဖစ္ေစခဲ့ပါတယ္။ သူ႔ရဲ့ စိတ္ရွည္ သည္းခံမႈနဲ႔ ကြ်န္မတုိ႔ရဲ့ အားထုတ္မႈေတြအေပၚ ေထာက္ခံကူညီေပးမႈေတြက တကယ္စိတ္ရင္းနဲ႔ ေက်နပ္နွစ္သက္စရာပါ။
ဒီနွစ္ေတြအၾကာၾကီးထဲမွာ၊ ေရွ႕ေနအဖြဲ႔အစည္း ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားနဲ႔ မူဝါဒအတြက္ ရပ္ခံတင္ျပမႈကိစၥေတြအေပၚ သူ႔ရဲ့ အကူအညီေတြ စီးဆင္းခဲ့ပါတယ္။ သိပ္မၾကာခင္ ကာလကစၿပီးေတာ့ ျမန္မာမြတ္စလင္မ္ ေရွ႕ေနမ်ား အသင္းမွာ ပုိၿပီး ထဲထဲဝင္ဝင္ ပါဝင္ခဲ့တယ္။ ဒီလုိ ပါဝင္လာခဲ့တာဟာ လုိအပ္ခ်က္ကုိ သိျမင္လာလုိ႔၊ မြတ္စလင္မ္ေတြရဲ့ အေျခခံအခြင့္အေရးေတြကုိ ကာကြယ္ေပးဖုိ႔ လုိအပ္မႈေၾကာင့္ လုိ႔ ထင္ရပါတယ္။
၂၀၁၆ ၾသဂုတ္လတုန္းက လက္ရွိအေျခအေနေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ကြ်န္မ သူ႔ကုိ ဖုန္းနဲ႔ စကားေျပာတဲ့အခ်ိန္မွာေတာ့ သူက ဒီအေျခအေနေတြအေပၚ စုိးရိမ္မႈေတြ ရွိေနခဲ့တယ္။ အရမ္းကို အေရးၾကီးတဲ့ ျပည္သူေတြရဲ့ အႏၱရယ္ကင္းေရး၊ လူ႔အခြင့္အေရးနဲ႔ လုံျခံဳေရးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ သူ႔ရဲ့ စုိးရိမ္ပူပန္မႈေတြအေၾကာင္း ေျပာေနတဲ့ သိပ္ကို အဆုိးျမင္လြန္းတဲ့ ခံစားမႈေလသံမ်ိဳး ကြ်န္မ တစ္ခါမွ သူ႔ဆီက မၾကားဘူးဘူး။ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံ ဥပေဒကိစၥေတြ၊ လူအခြင့္အေရး ျပႆနာကိစၥေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး၊ အမ်ားျပည္သူတက္ေရာက္တဲ့ ဖုိရမ္ေတြမွာ ျမန္မာျပည္တြင္းေနသူေတြ ေျပာရဆုိရတာက သိပ္အႏၱရယ္မကင္းေတာ့ဘူး မလုံျခဳံေတာ့ဘူးလို႔ သတိေပးခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း ခုလုပ္ေနတာေတြကုိ ဆက္လုပ္ဖုိ႔လည္း ကြ်န္မတုိ႔ကုိ အားေပးခဲ့တယ္။
၂၀၁၆ နုိဝင္ဘာမွာ ကြ်န္မရဲ့ လုပ္ေဖာ္ကုိင္ဖက္ေတြနဲ႔အတူ ကြ်န္မတုိ႔ ဦးကုိနီရဲ့ သူ႔ရုံးခန္းအသစ္ကုိ သြားလည္ပတ္ခဲ့တယ္။ ကြ်န္မတုိ႔ကုိ ၾကိဳဆုိရတာ သူသိပ္ဂုဏ္ယူေနတယ္။ ၿပီးေတာ့ အဲဒီေန႔က ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒဆုိင္ရာ ျပႆနာ အမ်ားၾကီးကုိ အၾကာၾကီး ေျပာျဖစ္ခဲ့တယ္။
ဦးကုိနီလုိ ၾကီးက်ယ္ခမ္းနားတဲ့ ဥပေဒ ဉာဏ္ၾကီးရွင္ဆီမွာ ေလးစားျမတ္နုိးစြာ သင္ယူခြင့္ရခဲ့တာ ဂုဏ္ယူဖြယ္ အခြင့္ထူး တစ္ခုပါ။ ကြ်န္မ ရွာေနမွန္းသိတဲ့ စာအုပ္ေတြကုိ သူ႔အလုပ္ေတြ ၾကားထဲက ကြ်န္မအတြက္ တစ္ခါထက္မက ဝယ္ေပးခဲ့တယ္။
ဦးကုိနီနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေျပာစရာေတြက အမ်ားၾကီးပါ။ သူဟာ မိသားစုအေပၚ သိတတ္ တာဝန္ေက်သူ၊ ခင္ပြန္း၊ ဖခင္၊ ၿပီးေတာ့ အဖုိးတစ္ေယာက္ပါ။ သူ႔သားသမီးေတြရဲ့ အနာဂတ္အတြက္သာ စုိးရိမ္ပူပန္တတ္တာ မဟုတ္ဘူး။ တုိင္းျပည္ရဲ့ အနာဂတ္အတြက္ပါ ရတက္မေအးရွာခဲ့သူပါ။
Islam and the State in Myanmarဆုိတဲ့ စာအုပ္တဲ့ ျပင္ဆင္ေနတုန္းမွာ၊ ျမန္မာ့ သမုိင္းကုိ ခမ္းခမ္းနားနား ၾကီးက်ယ္ေစခဲ့တဲ့ အတိတ္က ျမန္မာမြတ္စလင္မ္ အထင္ကရ ပုဂၢိဳလ္ေတြအေၾကာင္း ကြ်န္မ အက်ဥ္းေရးသားခဲ့တယ္။ ဥပမာ ဦးရာရွစ္ (ဆုိရွယ္လစ္ေခတ္အတြင္း ႏွစ္ရွည္ ေထာင္ဒဏ္ ႏွစ္ၾကိမ္ မခံရခင္ ၁၉၄၈-၁၉၆၂အတြင္း ပါလီမန္ ဒီမုိကေရစီေခတ္ ကာလအတြင္းမွာ အစုိးရအဖြဲ႔ ေနရာေတြ ထမ္းေဆာင္ခဲ့သူ)တုိ႔လုိ၊ ဦးရာဇတ္ (၁၉၄၇ခုႏွစ္ ဇူလုိင္လ ၁၉ရက္ေန႔မွာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းနဲ႔ အတူ လုပ္ၾကံခံခဲ့ရသူ)တုိ႔လုိ ပုဂၢိဳလ္မ်ိဳးေတြေပါ့။
ျမန္မာနုိင္ငံ ဒီမုိကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းေရး ကာလမွာ အေရးပါတဲ့ အသံတစ္သံ ျဖစ္လာခဲ့ေပမယ့္လည္း ဦးကုိနီတုိ႔လုိ ေခတ္ျပိဳင္ ပုဂၢိဳလ္မ်ိဳးေတြကုိေတာ့ မေဖာ္ျပခဲ့ပါဘူး။ ေနာက္ပုိင္း မ်ားစြာအတြက္ ျမန္မာနုိင္ငံရဲ့ ဥပေဒျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးအတြက္ အသံတစ္သံ ျဖစ္ေနဦးမယ့္ သူတစ္ေယာက္အတြက္ ဂုဏ္ျပဳတမ္းခ်င္းစာ တစ္ေစာင္ ေရးဖုိ႔ အရမ္းအရမ္း ေစာလြန္းေသးတယ္ ထင္ပါတယ္။
ျမန္မာ့ သမုိင္းထဲက ၾကီးက်ယ္ခမ္းနားတဲ့ ဥပေဒဉာဏ္ၾကီးရွင္ေတြ၊ ျပည္သူသိ မြတ္စလင္မ္ အထင္ကရ ပုဂၢိဳလ္ၾကီးေတြနဲ႔အတူ ဦးကုိနီကုိ သတိရေနဖုိ႔ လုိပါတယ္။ ဦးကုိနီဟာ ဆယ္စုႏွစ္နဲ႔ ခ်ီတဲ့ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေအာက္က ထြက္ေျမာက္လာတဲ့ ဗုဒၶဘာသာအမ်ားစု တုိင္းျပည္တစ္ခုထဲမွာ ပြင့္ပြင္းလင္းလင္း ေျပာဆုိမႈေတြကေန ရလာနုိင္တဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေရး အႏၱရယ္ေတြကုိ သိခဲ့တဲ့ ေလးစားတန္ဖုိးထားခံရတဲ့ ဥပေဒအၾကံေပး ပုဂၢိဳလ္ေက်ာ္တစ္ဦးပါ။
အခုေတာ့ ဦးကုိနီလုိ ေျပာရဲဆုိရဲ အသံေတြ ျမန္မာနုိင္ငံမွာ အမ်ားၾကီး အျမဲတမ္းထက္ ပိုလုိအပ္ေနပါၿပီ။
ေဒါက္တာ မလီဆာ ခေရာက္ခ်္၊ အၾကီးတန္း ကထိက၊ University of New South Wales. ဤ ႏႈတ္ဆက္ဂုဏ္ျပဳစာကုိ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္အနည္းငယ္အတြင္းက ဦးကုိနီနဲ႔ ျပဳလုပ္ခဲေသာ ခေရေစ့တြင္းက် ကြင္းဆင္း အင္တာဗ်ဴးမ်ားအား အသံသြင္းထားျခင္းႏွင့္ ၊ မွတ္စုမ်ားအေပၚ အေျခခံ ေရးသားပါသည္။

This article was first published in English at New Mandala on 31 January 2017, http://www.newmandala.org/personal-tribute-u-ko-ni/